PODSTAWA PROGRAMOWA
PODSTAWA PROGRAMOWA WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO DLA PRZEDSZKOLI, INNYCH FORM EDUKACJI PRZEDSZKOLNEJ I ODDZIAŁÓW PRZEDSZKOLNYCH W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego opisuje podstawowe założenia procesu wspomagania rozwoju i edukacji dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. Zgodnie z tymi założeniami, placówki wychowania przedszkolnego w równej mierze pełnią funkcje opiekuńcze, wychowawcze i kształcące – powinny zapewnić dzieciom możliwość wspólnej zabawy i nauki w warunkach bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do ich potrzeb rozwojowych.
Celem wychowania przedszkolnego jest:
- wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych im w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji,
- wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej orientowały się w tym, co dobre i co złe, potrafiły zgodnie bawić się i uczyć, kulturalnie zwracać się do innych w domu, w przedszkolu, na ulicy,
- kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodniejszego znoszenia stresów i porażek,
- rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi,
- troska o zdrowie dzieci, ich rozwój fizyczny oraz sprawność ruchową, aby chciały i mogły uczestniczyć w zabawach i grach sportowych,
- budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym, a także rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych,
- wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki plastyczne,
- kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej: do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej,
- zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne w szkolnym kształceniu.
Cele te są realizowane, w miarę możliwości, we wszystkich obszarach działalności edukacyjnej przedszkola. W każdym z obszarów podane są kompetencje, którymi powinny wykazywać się dzieci pod koniec wychowania przedszkolnego. Ze względu na różne formy wychowania przedszkolnego, zadbano o precyzyjny opis tych kompetencji. Chodzi o to, aby dzieci rozpoczynające naukę w szkole, były do niej przygotowane – niezależnie od tego, do jakiego przedszkola uczęszczały.
Dla osiągnięcia tych celów edukacyjnych należy wspomagać rozwój, wychowywać i kształcić dzieci w następujących obszarach:
1.Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i sytuacjach zadaniowych.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
1.1.obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co mówią i czego oczekują; grzecznie zwraca się do innych (nawyk mówienia proszę, przepraszam, dziękuję, dzień dobry, do widzenia, smacznego itp.)
1.2.przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (stara się współdziałać w zabawach i w sytuacjach zadaniowych, a także szlachetnie rywalizować) oraz w świecie dorosłych (ustępuje starszym miejsca w autobusie, podaje upuszczony przedmiot itp.)
1.3.w miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje przewidywać skutki swoich zachowań
1.4.wie, że nie należy chełpić się bogactwem i dokuczać dzieciom, które wychowują się w trudniejszych warunkach, a także wyszydzać i szykanować innych
1.5.umie się przedstawić: podaje swoje imię i nazwisko, adres zamieszkania, wymienia swych bliskich i wie, czym się zajmują itd.
2.Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymywaniu ładu i porządku.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
2.1.umie poprawnie umyć i wytrzeć się, a także myć zęby
2.2.właściwie zachowuje się przy stole podczas posiłków, nakrywa do stołu i sprząta po sobie
2.3.w przyjęty sposób korzysta z toalety
2.4.samodzielnie ubiera i rozbiera się, dba o osobiste rzeczy i nie naraża ich na zgubienie i kradzież
2.5.utrzymuje porządek tam, gdzie przebywa: nie śmieci, nie bałagani w domu, na podwórku, w przedszkolu itd.
3.Wspomaganie rozwoju mowy dzieci.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
3.1.zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym
3.2.mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji
3.3.uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach
3.4.w zrozumiały sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach; słucha i stara się zrozumieć innych, gdy opowiadają o tym, czego pragną i do czego dążą
4.Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
4.1.przewiduje na miarę swych możliwości, jakie będą skutki czynności manipulacyjnych na przedmiotach (wnioskowanie o wprowadzanych i obserwowanych zmianach)
4.2.grupuje obiekty w sensowny sposób (klasyfikacja) i formułuje uogólnienia typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne itp.
4.3.stara się łączyć przyczynę ze skutkiem i próbuje przewidywać, co się może zdarzyć
5.Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności ruchowej dzieci.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
5.1.dba o swoje zdrowie; zaczyna orientować się w zasadach zdrowego żywienia, np. nie upiera się przy nadmiernym jedzeniu słodyczy, chipsów
5.2.dostrzega związek pomiędzy chorobą a leczeniem: poddaje się leczeniu, wie, że zastrzyki są konieczne itp.
5.3.jest sprawne ruchowo według norm dla sześciolatków (lub jest sprawne na swoje możliwości, jeżeli jest dzieckiem z zaburzeniami ruchowymi)
5.4.jest na tyle zahartowane, aby uczestniczyć w zajęciach, zabawach igrach w ogrodzie, parku, na boisku
6.Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
6.1.wie, jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia i gdzie można otrzymać pomoc, umie o nią poprosić
6.2.orientuje się w bezpiecznym poruszaniu się po drogach i korzystaniu ze środków transportu
6.3.zna zagrożenia płynące ze świata ludzi, roślin oraz zwierząt i unika ich
6.4.wie, że nie można samemu zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych (np. środków czystości) niezgodnie z ich przeznaczeniem
6.5.próbuje samodzielnie i bezpiecznie organizować sobie czas wolny w przedszkolu, w domu i w ogrodzie; ma rozeznanie, gdzie można się bezpiecznie bawić, a gdzie nie
7.Wychowanie przez sztukę– dziecko widzem i aktorem.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
7.1.wie, jak należy się zachować na uroczystościach, np. na koncercie, festynie, przedstawieniu w przedszkolu, w teatrze, w kinie, itp.
7.2.odgrywa role w zabawach parateatralnych posługując się mową, mimiką, gestem i ruchem oraz umie posługiwać się rekwizytami(np. maski i czapki).
8.Wychowanie przez sztukę- muzyka i śpiew, pląsy i taniec.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
8.1. śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe
8.2.dostrzega zmiany dynamiki, tempa i wysokości dźwięku utworu muzycznego, wyraża je pląsając i tańcząc
8.3.tworzy muzykę korzystając z instrumentów perkusyjnych (oraz innych przedmiotów), a także improwizuje ją ruchem
8.4.w skupieniu słucha muzyki, także poważnej
9.Wychowanie przez sztukę: różne formy plastyczne.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
9.1.umie swobodnie wypowiadać się w rożnych technikach plastycznych
9.2.zna sztukę ludową, na miarę swych możliwości(np. swojego regionu): stroje, obrzędy i tradycje ludowe, przedmioty artystyczne itp.
9.3.przejawia zainteresowanie malarstwem, rzeźbą i architekturą (także architekturą zieloną i architekturą wnętrz), rozmawia o tym, co ogląda
10.Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci poprzez zabawy konstrukcyjne, budzenie zainteresowań technicznych.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
10.1.wznosi konstrukcje z klocków i tworzy kompozycje z różnorodnych materiałów (np. przyrodniczych), ma poczucie sprawstwa „Potrafię to zrobić” i odczuwa radość z wykonanej pracy
10.2.używa sensownie prostych narzędzi podczas majsterkowania
10.3.interesuje się urządzeniami technicznymi (np. w gospodarstwie domowym), próbuje rozumieć, jak one działają i zachowuje ostrożność przy korzystaniu z nich
11.Pomaganie dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu zagrożeń.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
11.1.rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla pór roku; podejmuje rozsądne decyzje, aby nie narażać się na niebezpieczeństwo, np. nie stoi poddrzewem w czasie burzy, nie zdejmuje czapki w mroźną pogodę
11.2.wie, o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę w radiu i w telewizji, np. będzie padał deszcz, śnieg, wiał wiatr; stosuje się do podawanych informacji na miarę swych możliwości
12.Wychowanie dla poszanowania roślin i zwierząt.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
12.1.wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych, np. na polu, na łące, w lesie
12.2.wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt (przestrzeń życiowa, bezpieczeństwo, pokarm itp.) i wzrostu roślin (światło, temperatura, wilgotność itp.)
12.3.potrafi wymienić zmiany zachodzące w życiu roślin i zwierząt w kolejnych porach roku; wie, w jaki sposób człowiek może im pomóc i je chronić
13.Wspomaganie rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matematyczną.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
13.1.liczy obiekty i rozróżnia błędne liczenie od poprawnego
13.2.wyznacza wynik dodawania i odejmowania pomagając sobie liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych
13.3.ustala równoliczność dwóch zbiorów, a także posługuje się liczebnikami porządkowymi
13.4.różnicuje stronę lewą i prawą, określa kierunki i ustala położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów
13.5.wie na czym polega pomiar długości i zna proste sposoby mierzenia: krokami, stopa za stopą itp.
13.6.zna stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku
14.Kształtowanie gotowości do nauki czytania i pisania.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
14.1.potrafi określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie sens poleceń typu: narysuj kółeczko w lewym górnym rogu kartki, Rysuj szlaczek, zaczynając od lewej strony kartki
14.2.potrafi uważnie patrzeć(organizuje pole spostrzeżeniowe), aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach
14.3.ma sprawność rąk oraz współpracę ręki i oka, która jest potrzebna do rysowania, wycinania itp.
14.4.interesuje się czytaniem i pisaniem oraz jest dobrze przygotowane do nauki czytania i pisania
14.5.słucha opowiadań, baśni itp. i rozmawia o nich; interesuje się książkami
14.6.układa krótkie zdania, dzieli je na wyrazy, wyrazy na sylaby oraz wyodrębnia głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej
14.7.rozumie sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz innych symboli, a także odczytuje krótkie podpisy pod obrazkami, napisy na szyldach itp.
15.Wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole:
15.1.wymienia imiona i nazwiska bliskich, wie gdzie pracują, czym się zajmują
15.2.zna nazwę miejscowości, w której mieszka, zna ważniejsze instytucje i orientuje się w rolach społecznych pełnionych przez ważne osoby, np. policjant, strażak
15.3.wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a stolicą Polski jest Warszawa
15.4.nazywa godło i flagę państwową, zna hymn polski i wie, że Polska należy do Unii Europejskiej
15.5.wie, że są osoby innych narodowości, różniące się np. wyglądem, a mimo to wszyscy mają te same prawa i mają zgodnie żyć na świecie
Uwagi o realizacji.
W trosce o prawidłowy rozwój psychoruchowy oraz przebieg wychowania i kształcenia starszych przedszkolaków(cztero- i pięciolatki) zaleca się następujące proporcje organizowania dziecięcego czasu w przedszkolu, w rozliczeniu tygodniowym:
- co najmniej jedną piątą pobytu dziecka w przedszkolu trzeba przeznaczyć na zabawę dowolną. W tym czasie dzieci bawią się, w co chcą i jak chcą, przy niewielkim udziale nauczyciela przedszkola
- co najmniej jedną piątą czasu przedszkolnego dzieci spędzają w ogrodzie, na boisku, w parku itp. Organizowane mają być tam zajęcia sportowe, gry i zabawy ruchowe, obserwacje przyrodnicze, prace gospodarcze, porządkowe i ogrodnicze itd.
- najwyżej jedną piątą czasu pobytu dziecka w przedszkolu zajmują różnego typu zajęcia dydaktyczne, realizowane według obranego programu wychowania przedszkolnego
- nauczyciel może dowolnie zagospodarować pozostały czas – dwie piąte pobytu dziecka w przedszkolu. W tej puli czasu mieszczą się jednak czynności opiekuńcze, samoobsługowe, organizacyjne i inne
- odnośnie młodszych przedszkolaków zaleca się, aby co najmniej jedną czwartą czasu dzieci spędzały bawiąc się w ogrodzie, w parku, na łące itp.
Jeżeli dzieci przebywają w przedszkolu dłużej (lub krócej) niż 5 godzin, należy proporcjonalnie określać czas przeznaczony na organizację dziecięcych aktywności.
Zalecenie przestrzegania podanych proporcji wynika z obserwowanej tendencji do ograniczania dzieciom czasu zabawy na rzecz różnego typu zajęć dydaktycznych niemieszczących się w podstawie programowej. Obserwuje się też narastającą niechęć do organizowania dzieciom zajęć i zabaw ruchowych w ogrodzie, boisku itd. Ograniczanie dzieciom czasu przeznaczonego na zabawę i nieprzywiązywanie należytej uwagi do rozwoju fizycznego jest szkodliwe dla ich rozwoju umysłowego i zdrowia. Dlatego należy bezwzględnie przestrzegać podanych proporcji gospodarowania dziecięcym czasem.
W wychowaniu przedszkolnym nie stosuje się szkolnych metod i środków dydaktycznych, np. zeszytów ćwiczeń dla dzieci. Nie dotyczy to książeczek do czytania, wycinanek i składanek papierowych. Ze względu na potrzebę kształtowania gotowości do nauki pisania, pięciolatki rozwijają umiejętności graficzne korzystając także z papierowych środków dydaktycznych (np. kart pracy), nie dłużej jednak niż 10 minut dziennie.
Dzieci z zaburzeniami rozwoju mowy muszą być objęte opieką logopedyczną w przedszkolu.
Należy zadbać o to, aby rodziców tych dzieci włączyć w proces korygowania rozwoju mowy.
Treści edukacji zdrowotnej występują w wielu obszarach wychowania przedszkolnego. Ze względu na dobro dzieci, trzeba zadbać o kształtowanie ich świadomości zdrowotnej oraz nawyków dbania o własne zdrowie w codziennych sytuacjach w przedszkolu oraz współpracując w tym zakresie z rodzicami.
W trosce o jednolite oddziaływanie wychowawcze, nauczyciele przedszkola:
- systematycznie informują rodziców o zadaniach wychowawczych i kształcących realizowanych w przedszkolu. Zapoznają rodziców z Podstawą programową wychowania przedszkolnego i włączają ich do kształtowania u dziecka tych wiadomości i umiejętności, które są tam zalecane
- informują rodziców o sukcesach i kłopotach ich dzieci, a także włączają ich do wspierania osiągnięć rozwojowych dzieci i łagodzenia trudności, na jakie natrafiają
- zachęcają rodziców do współdecydowania w sprawach przedszkola, na przykład wspólnie organizują wydarzenia, w których biorą udział dzieci.
W celu właściwego przygotowania dzieci do szkoły, nauczyciele wychowania przedszkolnego zobowiązani są do znajomości Podstawy programowej kształcenia ogólnego w zakresie I etapu edukacyjnego, a zwłaszcza klasy pierwszej.